Ballan-qaad afka ah….Dib haddaan u aammino
(Gorfeynta Barnaamajkii Doorashadii 2010kii ee Xisbiga Kulmiye)
“Wadaamaha la dawdabay,
Dan-yartay ka maqan tahay,
Raacdadu ma daallana,
Dorraad iyo shalay-jire,
Doorka maanta noo jire,
Dib-u-jire hadhow-jire,
Ninba weel u daray baa,
Deyn loogu leeyahay,
Diiwaanka qarankiyo,
Taariikhdu dug ma leh,”
Maansadii Awrka dooh ma lagu yidhi ee Cabdi Iidaan Faarax ee Deelleeydii kuna taariikheysneyd: 7/4/1980kii, Hargeysa,
Qalinka: Boobe Yuusuf Ducaale, cankaabo@hotmail.com,www.dharaaro.com
Qormada: 7aad
23/12/2014ka Hargeysa,
Bal hadda, immikana aan eegno ballan-qaadyadii Xisbiga Kulmiye ee arrimaha la xidhiidha Xukun-daaddejinta, waxaanay ku qoreen barnaamajkoodii:
“Horumarinta iyo xoojinta nidaamka xukun-daaddejinta (Decentralization), iyadoo la dhiirri-gelin doono Golayaal Degaan oo tayo leh oo ay hoggaaminayaan Maayarro aqoon leh oo tayo leh, ayadoo Maayarka iyo Maayar-ku-xigeenka si toos ah ay dadweynuhu u soo dooranayaan.”
Wax dhiirri-gelin ah lama samayn oo Xisbiga Kulmiye iyo Xukuumadda midna sidaas ma yeelin. Sidii ay ballanka ku qaadeen Maayarradii iyo Ku-xigeennadii lama soo dooran. Ta kale wax aqoon iyo tayo loo eegay ma aynu arag. Adigu isku soo duub oo goolkaasi muu dhalan.
Aynu ku sii soconno ballan-qaadkaa aan rumoobin ee Kulmiye. Intaa hore waxay ku sii kabeen:
“Waxaa dib-u-eegis ballaadhan lagu samayn doonaa xeerarka iyo qaababka loo maareeyo dawladaha hoose (Comprehensive Reform on Local Governments on Legislation and Management).”
Anigu wax caynkaas ah iyo wax u eg midnaba meelna kuma arag. Idinku cid sheegaysa, maqashay ama aragtay ma haysaan? Idinka ayaan idiin maragsaday? Iska daa horumar lagu sameeyo e’, sow tii aynu isku dili gaadhnay ee birta la iska asli gaadhnay. Allahayow na nabad geli. Subxaan!
Intaa hore aynu u qornay waxay ku sii kabayaan:
“….Iyadoo dibuhabayn lagu samayn doono hannaanka ay u shaqeeyaan dawladaha hoose ee dalku, si ay u gutaan habsami-u-socodka adeegyada bulshada ee aasaasiga ah, iyadoo isla markaana la abuuri doono shuruuc iyo xeerar lagu horumarinayo dawladaha hoose guud ahaan, waxa Kulmiye ku tallaabsanayaa:
- Maamul-fidinta iyo gaadhsiinta degaammada aanu weli ka tis-qaadin,
- U-kala xaq-soorka gobollada iyo degmooyinka Somaliland iyo isu-dheelli-tirka qaybsiga kheyraadka qaranka,
- Dhiirri-gelinta iyo ka-qayb-gelinta talada iyo hoggaaminta dalka beelaha la hayb-sooco, haweenka iyo dhalinyaradda,
Bal hadda is-weydiiya qodobbadan waxa laga qabtay. Ma maamulkii ayaa la fidiyay, mise intii ay Xukuumaddan Siilaanyo talinaysay maamulkii ayaa soo ururay? Kheyraadka la qaybiyay waa kee? Xataa ciddii soo codsatay in saamigeedii la siiyo ayaan dhegba jalaq loo siin? Maxaa laga hayaa codsiyadii hufnaa ee Beelaha Awdal iyo Selel? Dhibaatooyinkii gobollada bari miyaanay ka sii darin oo aanay maamullo cusubi samaysmin? Beelaha la hayb-sooco maxaa loo qabtay? Ma Barkhad Jaamac in La-taliye Madaxweyne loo magacaabo ayay baahidoodu ahayd? Subxaan!
Waxaan ka baqayaa in ay cid dambeba codayn weydo. Cid kaleba aniga oo aan gaadhin, xaaskayga Mujaahid Faadumo-cawo ayaa ka mid ah dadka saska iyo beyrta ka qaaday cod dambe oo la bixiyo. Xisbi ay u han-weyneyd oo ay is-lahayd waxa lagu hirgelin doonaa ujeeddooyinkii halgankii hubeysnaa ee dibuxoreynta qaran ee ay sida xarragada leh uga soo qayb-qaadatay, ayaa u-gacan-galay koox danaysato ah oo aan dal iyo dad, midnaba muraad ka lahayn.
Waxaynu u gudbaynaa Bogga 15aad ee ballan-qaadyadii baaqday ee Xisbiga Kulmiye codkeennii qaaliga ahaa ee kalsoonidu ku dheehnayd inaga siistay. Niyad-jabka iyo quusta ay dadkii ku rideen ee aamminaad oo dhan la lumiyay ayaa wax walba inagaga daran.
Waa ballan-qaadyadii beenoobay ee Xisbiga Kulmiye oo markanna ka hadlaya HORUMARINTA SAXAAFADDA. Horto dee ma ila socotaan? Waxaan idin idhi horumarinta saxaafadda. Ku celi yaa? Waxaan idin idhi waxay immikana ka hadlayaan: Horumarinta Saxaafadda. Dadkiiba waa iga qaadan la’ yahay. Ku-ye: “Horumarinta Saxaafadda garannay e’, yaa ka hadlaya?” Waxaan mar kale aniga oo xiiqsan ugu jawaabay: Xisbiga Kulmiye. Intii yareyd ee dadka igaga soo hadhay ayaa iyaguna iska dareeray iyaga oo sii lahaa: “Alla yaa I gujiya.”
Bartaa dhego, I dhegaysta kama helin e’, bal idinka ma idiin soo gudbiyaa Horumarinta Saxaafadda wuxu Xisbiga Kulmiye ka ballan-qaaday.
“Dhiirri-gelinta iyo kobcinta saxaafadda xorta ah iyo madax-bannaanaynta iyo horumarinta warbaahinta dawladda, loona dejin doono siyaasad ku wajahan helidda iyo fidinta xorta ee wararka,”
Hadda waa Xisbigii Kulmiye ciddan hadlaysa ee hadalkani ka soo baxay. Subxaan! Maxaynu wax walba maqlaynaa.
Xisbiga Kulmiye wuxu ballan-qaaday:
- In la abuuro Hay’adda Qaranka Warbaahinta (Public Broadcasting Corporation) oo hoos imanaysa Guddi madax-bannaan,
- In si degdeg ah xayiraadda aan Dastuuriga ahayn looga qaado furashada Idaacado gaar loo leeyahay, iyo noocyada kale ee warbaahinta ee waafaqsan dhaqanka iyo diinta,
Waa Qodobbada Horumarinta saxaafadda la xidhiidhay ee uu inoo ballan-qaaday Xisbiga Kulmiye markii uu codadka inaga doonayay. Bal aad ugu fiirsada qodobbadan iyo waxyaabihii dhacay markii Mudane Siilaanyo ku guulaystay doorashadii Madaxtooyada ee 2010kii.
Waxay inaga ballan-qaadeen: “….In la abuuro Hay’adda Warbaahinta ee Qaranka oo hoos imanaysa Guddi Madax-bannaan.” Ma is-tidhaahdeen marka hore ayaynu rumaysannay waxaan suuro-gal ahayn ee hawaawi ku dhisnaa. Waxay marka horeba inaga iibiyeen: Hay’adda Warbaahinta Qaranka. Tolow yaa dhismaheeda ka mas’uul ahaa? Markii ay dhugmo-darraanteenna ogaadeen, waxay inoogu dareen: “…….Oo hoos imanaysa Guddi madax-bannaan.” Waa hawaawiga hawaawigiisii. Ku-ye: Guddi madax-bannaan. Tolow ma is-weydiiyeen halka ay ka imanaysay iyo cidda madaxa-bannaan ee magacaabaysay. Sidii ay doontaba ha u dhacdo e’, wax la sameeyay ma jirin, mana filayno in ay jiri doonaan. Xukuumaddan dalka ka dhisan ayaan ahaynba mid u dhalatay ama laga filan karaba wax caynkaas u eg.
(La soco Sabtida, haddii Eebbe idmo)
