Hargeysa (Hubaal) Xilli ay sare u sii kaceyso xiisaadda siyaasadeed ee ka taagan Soomaaliya, toddobaadyadii la soo dhaafay ayuu qalalaasahan galay wajiyo cusub.
Ra’iisal wasaaraha Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, Xasan Cali Khayre, oo khudbad dheer jeediyey mar uu la hadlayey shacabka Soomaaliyeed ee ku nool magaalada Dooxa, ayaa u muuqday in uu ka hadlayay khilaafka taagan, wuxuuna sheegay in aanan marnaba lagu qasbi Karin wax aan sax ahayn.
Hadal ka mid ahaa khudbadda Ra’iisal wasaare kheyre ayaa noqday mid ay si gaar ah dadka isticmaalaha baraha xidhiidhka bulshada diiradda u saarayeen, iyagoo soo qaatay jumladdiisii ahayd “Na af garta ayay na leeyihiin, haddii kale waan idin rideynaa”.
Xaaladda dalka
heerkii ugu xumaa ayey toddobaadyadii la soo dhaafay gaareen xiisadaha siyaasadeed ee u dhexeeya madaxda dowladda federaalka iyo aaamul goboleedyada, halka hoggaamiyeyaasha mucaaradkana ay sii wadeen dhaliilaha ay u jeedinayaan dowladda.
Dhawaan waxaa Aqalka Baarlamaanka federaalka loo gudbiyay Mooshin ka dhan ah Madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Farmaajo, in kastoo uu muran xoog leh dhaliyay Mooshinkaas.
Waxaa sidoo kale jiray xiisado siyaasadeed oo hareeyay dowlad goboleedka Koonfur Galbeed oo ay ka jirto doorasho madaxtinimo oo lagu kala aragti duwanyahay.
Waxayse cirka isku sii shareertay markii dowladda Federaalka ay Baydhabo kasoo xirtay Sheekh Mukhtaar Roobow Cali Abu-Mansuur, oo ka mid ahaa musharaxiinta u tartameysay jagada Madaxweynaha Koonfur Galbeed.
Hase yeeshee dowladda kama aysan qoomamayn, xitaa markii ay rabshadaha dadka ku dhinteen labada maalmood ka socdeen magaalada Baydhabo.
Ra’iisal wasaaraha ayaa sheegay in dalka u soo maray wajiyo kala duwan, xukuumaddiisana ay waddanka ugu timid iyadoo ay dadkii ka horreeyey soo dadaaleen meelna ay soo gaarsiiyeen balse meesha la soo gaarsiiyey aysan ahayn meel ay caalamka kula jaanqaadi karto, “Dhaqanka aan ugu nimid ma ahan mid lagu amaani karo, aniga iyo madaxweynaha waxaan go’aansannay inaan ka madax banaanno qabyaaladda iyo musuqmaasuqa.”
Waxa uu intaas ku daray in kaliya dhibaatada laga bixi karro haddii dowladda iyo shacabka Soomaaliyeed ay wada shaqeeyaan, “Waa taariikh cusub in wali qof Soomaali ah uusan bannaanka ka maqlin 21-kii bilood ee aan wada joognay madaxweyne Farmaajo iyo ra’iisal wasaare Khayre ayaa wada shaqayn waayey.”
Khilaafka Maamul Goboleedyada iyo dowladda dhexe
Madaxda maamul Goboleedyada ayaa ku eedeeyay dowladda dhexe inay ka gaabisay howsha ku aaddan sugidda amaanka iyo in madaxweynaha uu ka baxay heshiisyo badan oo uu la galay Maamul Goboleedyada.
Qaar ka mid ah siyaasiyiinta mucaaradka ayaa ku kacsan xukuumadda, waxayna dhaliil u jeedinayaan sida ay wax u waddo dowladda.
goor sii horreysay ayey ahayd markii dowladda Federaalka Soomaaliya ay xabsiga dhigtay qaar kamid ah siyaasiyiinta mucaaradka ka dib markii lagu eedeeyay inay ka shaqeynayaan sidii dowladda loo dumin lahaa.
Ra’iisal wasaaraha oo u muuqday in uu u jawaabayo dadka siyaasadda kaga soo horjeeda ayaa yidhi “waxan idin balanqaadayaa inta aan xukunka joogno inaannaan yeeli doonin in nala cabsiiyo oo dariiqa saxda ah nalaga leexiyo, in nala yiraahdo nala shaqaysta ama waan idinka ridaynaa xukunka, inta aan madaxda nahay, anigoo ku hadlaayo kayga iyo kan madaxweynaha, sharafta aan raadinayno kama raadinayno qabqableyaal, waxaan ka raadineynaa shacabka Soomaaliyeed.”
Dad badan oo baraha bulshada aragtiyadooda soo dhigay ayaa is weeydiiyay in dadkii ku banaan baxay Baydhabo labada maalmood aysan mudnayn in sharaf laga raadiyo, lana ixtiraamo rabitaankooda.
Erayga Qabqable ayey dad badan u arkaan mid u muuqda inuu ku cusub yahay saaxadda siyaasadda tan iyo intii laga gudbay wakhtigii hoggaamiye kooxeedyaddii hubeysnaa ay ku sugnaayeen dalka, oo kalmadan aad loogu isticmaali jiray.
Waxaase dhawaanahan jiray eray kale oo ah ‘Siyaasiyiinta Xanaaqsan’, taas oo ay cabasho ka muujiyeen dadka dowladda dhaliila.
Faragelin shisheeye
Dad fara badan ayaa aaminsan in Soomaaliya ay caado ka noqotay in in dhinacyada isku haya siyaasadda ay taageero u raadsadaan dalalka dibadda.
Ra’iisal wasaaraha oo arrinkan ka hadlaya ayaa yidhi “Waxaan idin sheegayaa inaan ka madaxbanaanahay iney shisheeye na iibsan karaan ayna noo sheegi karrin go’aanka aan dalkeenna u gaari karno, kana madaxbanaanahay in milyan ama boqolaal nala siiyo lagu doorsiin karo jiritaanka shacabka Soomaaliyeed iyo mustaqbalka dhalinyarada soo koraysa”.
Mar sii horeysey madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa sheegay in siyaasiyiinta ay ka soo xireen dalalkii dariska ee ay taageerada ka raadsan jireen, isaga oo tusaale usoo qaatay kanaalka beeraha lagu waraabiyo, oo haddii biyaha lagu soo furo uu beerta goynayo, tahayna in marka hore laga xiro.
Sidaasi oo ay tahay, madaxda dowlad goboleedyada iyo qaar ka mid ah xildhibaanada ayaa ku doodaya in dowladda ay hareer martay dastuurkii dalka, kana leexatay dariiqii dib u heshiisiinta ee lagu soo dhaqmayay, lana dagaalamayso nidaamka federaalka ee dalka ka hirgalay.
